Τα τελευταία χρόνια, λόγω της καταστροφής της στιβάδας του όζοντος, η υπερβολική έκθεση στον ήλιο επιδρά αρνητικά στην υγεία του δέρματός μας. Για αυτό έχει μεγάλη σημασία να γνωρίζουμε πώς μπορούμε να προστατευτούμε καλύτερα.

Η περιβόητη UVR (υπεριώδης ακτινοβολία)

• Η υπεριώδης ακτινοβολία (UVR), η οποία αποτελεί μέρος της ηλιακής ακτινοβολίας διακρίνεται σε UVA, UVB και UVC, (ανάλογα με το μήκος κύματος).
• Η UVA επιταχύνει την γήρανση του δέρματος, επειδή επιδρά στα κύτταρα που παράγουν την ελαστίνη και το κολλαγόνο και είναι υπεύθυνα για την ελαστικότητα και νεανική του όψη.
• Η UVB είναι υπεύθυνη για το μαύρισμα και μετά από παρατεταμένη έκθεση, έχει σαν αποτέλεσμα το δέρμα να κοκκινίζει, να παθαίνει εγκαύματα και στην περίπτωση που αυτό επαναλαμβάνεται, μπορεί  να προκαλέσει καρκίνο του δέρματος.
• Πριν την δημιουργία της πασίγνωστης “τρύπας του όζοντος” η βλαπτική επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας ήταν περιορισμένη, αφού το όζον είχε τον ρόλο να την απορροφά σε μεγάλο ποσοστό. Τα επίπεδα της υπεριώδους ακτινοβολίας σήμερα, όμως, είναι πολύ ψηλότερα από ότι ήταν πριν 50 ή 100 χρόνια.
• Η άμμος, το τσιμέντο, το νερό, αλλά και το χιόνι, αντανακλούν ως και 85% την ηλιακή ακτινοβολία, που σημαίνει ότι η επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας γίνεται εντονότερη.
• Τα σύννεφα μειώνουν την ένταση της υπεριώδους ακτινοβολίας σε  ποσοστό μόνο 20 – 40%, ανάλογα με το πόσο πυκνά είναι.
• Η επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας έχει αθροιστικά αποτελέσματα, που σημαίνει ότι το συνολικό ποσό ακτινοβολίας που έχουμε δεχθεί όλα τα χρόνια της ζωής μας ή τα εγκαύματα που έχουμε πάθει, είναι δυνατό να παίξουν σημαντικό ρόλο στην δημιουργία καρκίνου του δέρματος. Άρα είναι πολύ σημαντικό να προφυλάξουμε τα παιδιά, ώστε να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα εμφάνισης  κάποιας κακοήθειας του δέρματος αργότερα.

Γιατί μαυρίζουμε;

Το μαύρισμα είναι ουσιαστικά ο προστατευτικός μηχανισμός του οργανισμού απέναντι στην έκθεσή μας στην ηλιακή ακτινοβολία. Το χρώμα του δέρματος οφείλεται στα κύτταρα της επιδερμίδας μας που ονομάζονται μελανοκύτταρα.
Η ευαισθησία του κάθε ατόμου εξαρτάται από τον τύπο του δέρματος, την ικανότητα του δέρματος να παράγει μελανίνη μετά την έκθεση στον ήλιο και από την ένταση της ακτινοβολίας που δέχεται.
Έτσι όσο πιο ανοιχτόχρωμη είναι μια επιδερμίδα τόσο μεγαλύτερη πιθανότητα έχει να κοκκινίσει ή να υποστεί έγκαυμα, αν παραμείνει απροστάτευτη στον ήλιο, επειδή ακριβώς έχει λιγότερη μελανίνη.

Πρόληψη – Προστασία από τον ήλιο

• Η καλύτερη προστασία είναι η αποφυγή της υπερβολικής έκθεσής μας στον ήλιο. Αποφύγετε την πολύωρη ηλιοθεραπεία ή περιορίστε την σε λίγα λεπτά, ειδικά εάν έχετε ανοιχτόχρωμη επιδερμίδα.
• Αποφύγετε την έκθεση στον ήλιο από τις 11.00 – 4.00 το απόγευμα, που η ακτινοβολία είναι πολύ έντονη. 
• Οι απαραίτητοι σύμμαχοι μας το καλοκαίρι είναι το αντηλιακό, τα γυαλιά ηλίου και το καπέλο μας – πλατύγυρο αν γίνεται για να προστατεύει καλύτερα το πρόσωπο, τα αυτιά και τον αυχένα.
• Αν βρίσκεστε στην παραλία τις επικίνδυνες ώρες, χρησιμοποιείστε αντηλιακό με υψηλό δείκτη προστασίας, που θα το ανανεώνετε συχνά.

Πώς επιλέγουμε το κατάλληλο αντηλιακό;

• Τα αντηλιακά έχουν την ιδιότητα να ελαττώνουν την ένταση της υπεριώδους ακτινοβολίας που επιδρά στην επιδερμίδα. Υπάρχουν αρκετά είδη, όπως αυτά που παρέχουν προστασία μόνο έναντι της UVB, ενώ άλλα απορροφούν και την UVA και την UVB.
• Αν έχετε ευαισθησία στο δέρμα ή παθαίνετε φωτοδερματίτιδες, προτιμήστε υποαλλεργικά αντηλιακά, αφού συμβουλευτείτε τον ιατρό σας.
• Ο δείκτης προστασίας (SPF: sun protection factor), πρακτικά μας δείχνει πόσο περισσότερο χρόνο μπορούμε να μείνουμε στον ήλιο, χωρίς να κοκκινίσουμε. Δηλαδή, κάποιος που χωρίς προστασία εμφανίζει κοκκίνισμα σε 10 λεπτά, όταν χρησιμοποιεί ένα αντηλιακό με δείκτη προστασίας 15, μπορεί να μείνει στον ήλιο, χωρίς να κοκκινίσει για 150 λεπτά (10 x 15). Γι΄αυτό, μετά από αυτό το χρονικό διάστημα, χρειάζεται να το ανανεώνουμε.
• Όσο μεγαλύτερος ο δείκτης προστασίας, τόσο μεγαλύτερη η προστασία του δέρματος, γι’ αυτό το επιλέγουμε με βάση την ευαισθησία του δέρματός μας, απέναντι στην ηλιακή ακτινοβολία.
• Μην ξεχνάτε ότι τα μάτια και τα χείλη είναι ευαίσθητες περιοχές και συνήθως χρειάζονται υψηλότερο δείκτη προστασίας.

Προστατέψτε τα παιδιά γιατί αυτά κινδυνεύουν περισσότερο!

• Επειδή τα αποτελέσματα της επίδρασης της υπεριώδους ακτινοβολίας είναι αθροιστικά, τα παιδιά είναι η ομάδα που χρειάζεται τη μεγαλύτερη προστασία.
• Αν έχετε μικρά παιδιά αποφύγετε τις ώρες μεταξύ 11.00 – 4.00 το απόγευμα. Είναι καλύτερα να ευχαριστηθούν το παιχνίδι τους το απόγευμα, χωρίς την επιβλαβή επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας.
• Χρησιμοποιείστε τα κατάλληλα υποαλλεργικά αντηλιακά για παιδιά, με την συμβουλή του ειδικού ιατρού.
• Βεβαιωθείτε ότι φορούν το καπέλο τους όταν παίζουν.
• Ανανεώστε το αντηλιακό τους αν μπαινοβγαίνουν στο νερό και προστατέψτε τα από τα εγκαύματα.
• Τα βρέφη κάτω των 6 μηνών είναι προτιμότερο να μην εκτίθενται καθόλου στην ηλιακή ακτινοβολία. Δεν είναι ξεκάθαρο αν πρέπει να χρησιμοποιείται σ’ αυτήν την ηλικία αντηλιακό, γι’ αυτό αποφύγετε την χρήση του και συμβουλευτείτε τον ειδικό ιατρό. Ακόμη είναι καλό τα βρέφη να προστατεύονται και από την αντανάκλαση του ήλιου στο νερό, την άμμο ή το τσιμέντο (στις πισίνες), ακόμη και όταν βρίσκονται στην σκιά.

Παρ’ όλα αυτά, μην αφήσετε τίποτα να επηρεάσει την ανεμελιά των καλοκαιρινών σας διακοπών! Εξοπλιστείτε με την ομπρέλα, το αντηλιακό και το καπελάκι σας και εξερευνήστε άφοβα νέες παραλίες!

Καλή ξεκούραση, καλές διακοπές!

Ελίζα Φερεκύδου
Δρ. Βιολόγος
Κέντρο Μελετών Υπηρεσιών Υγείας